Năm 2023, Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế của mình trên thị trường xuất khẩu toàn cầu. Trong đó, Hoa Kỳ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hà Lan, Hong Kong (Trung Quốc), Ấn Độ, Đức, Thái Lan, Anh là những đối tác xuất khẩu hàng đầu, đóng góp quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế của đất nước ta.
Hình 1: Các thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong năm 2023
Hoa Kỳ
Hình 2: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ giai đoạn 2019 – 2023
Vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu đạt 97 tỷ USD, chiếm 27,3% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, con số này giảm 11,3% so với năm 2022 do lạm phát và lãi suất tăng cao tại Hoa Kỳ.
Nguyên nhân sụt giảm:
- Lạm phát: Tỷ lệ lạm phát tăng cao tại Hoa Kỳ làm giảm sức mua của người tiêu dùng đối với hàng hóa không thiết yếu.
- Lãi suất tăng: Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) liên tục tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, khiến nhu cầu tiêu dùng giảm xuống.
Mặt hàng xuất khẩu:
Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Hoa Kỳ như đồ gỗ nội thất, giày dép, quần áo và máy móc thiết bị điện tử đều ghi nhận mức giảm so với năm 2022. Tuy nhiên, một số mặt hàng khác lại có mức tăng trưởng dương:
- Điện thoại và linh kiện: 900,4 triệu USD, giảm 4,5%.
- Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: 530,9 triệu USD, tăng 1,8%.
Triển vọng:
Mặc dù xuất khẩu sang Hoa Kỳ giảm tốc trong năm 2023, nhưng những tín hiệu tích cực từ thị trường này cho thấy triển vọng phục hồi trong tương lai. Việc FED đã đi đến giai đoạn cuối của chu kỳ tăng lãi suất và sức mua của người tiêu dùng đang dần hồi phục được kỳ vọng sẽ thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng trưởng trở lại, đặc biệt là đối với các mặt hàng chủ lực như dệt may, đồ gỗ, da giày và điện tử.
Trung Quốc
Hình 3: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc giai đoạn 2019 – 2023
Năm 2023, Trung Quốc tiếp tục là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng hàng đầu của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu đạt 61,2 tỷ USD, tăng trưởng 5,6% so với năm trước.
Mặt hàng xuất khẩu:
Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Trung Quốc bao gồm:
- Điện thoại và linh kiện: 16,9 tỷ USD, tăng 3,7% so với năm 2022.
- Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: 13,1 tỷ USD, tăng trưởng 9,8% so với năm 2022.
- Máy ảnh, máy quay phim và linh kiện: 4,6 tỷ USD, tăng trưởng 21,8% so với năm 2022.
- Hàng rau quả: 3,6 tỷ USD, tăng trưởng 138,7% so với năm 2022.
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác: 3 tỷ USD, giảm 18,2% so với năm 2022.
Triển vọng:
Năm 2023 đánh dấu sự phục hồi trong quan hệ kinh tế và thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc sau đại dịch COVID-19. Các hoạt động trao đổi thương mại đã dần được khôi phục. Chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tới Việt Nam vào tháng 12 năm 2023 đã củng cố niềm tin cho sự hợp tác kinh tế giữa hai nước.
Tuy nhiên, cũng có một số thách thức như việc Trung Quốc tạm dừng nhập khẩu tôm hùm bông từ Việt Nam và ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu. Các vấn đề này đang được giải quyết thông qua trao đổi và hợp tác giữa hai nước.
Nhìn chung, Trung Quốc vẫn là một thị trường xuất khẩu tiềm năng cho Việt Nam, đặc biệt là đối với các mặt hàng nông sản, thủy sản, điện tử và linh kiện. Sự phát triển ổn định của quan hệ song phương và những nỗ lực giải quyết các vướng mắc thương mại sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này trong tương lai.
Hàn Quốc
Hình 4: Cơ cấu xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Hàn Quốc năm 2023
Hàn Quốc là một trong các thị trường xuất khẩu lớn nhất tiếp theo của Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu năm 2023 đạt 23,5 tỷ USD. Tuy nhiên, con số này giảm 3,3% so với năm trước.
Mặt hàng xuất khẩu:
- Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: 4,8 tỷ USD, tăng trưởng ấn tượng 42,6% so với năm 2022.
- Điện thoại và linh kiện: 3,5 tỷ USD, giảm 30,5%.
- Hàng dệt may: 3 tỷ USD, giảm 7,9%.
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác: 2,8 tỷ USD, tăng trưởng 1,2%.
Triển vọng:
Năm 2023, Hàn Quốc đã thực hiện chính sách thương mại mới, tập trung vào số hóa thương mại dịch vụ và đa dạng hóa thị trường. Đây là cơ hội để Việt Nam tăng cường xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao và thân thiện với môi trường sang thị trường này.
Mặc dù kim ngạch xuất khẩu sang Hàn Quốc giảm nhẹ trong năm 2023, nhưng sự tăng trưởng ấn tượng trong lĩnh vực máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường này. Với việc tập trung vào các sản phẩm công nghệ cao và tận dụng các hiệp định thương mại tự do, Việt Nam có thể tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang Hàn Quốc trong những năm tới.
Nhật Bản
Hình 5: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản giai đoạn 2019-2023
Một trong các thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam tiếp theo là Nhật Bản, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt 45 tỷ USD, tuy giảm 5,6% so với năm 2022. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản đạt 23,3 tỷ USD, giảm 3,8%, trong khi kim ngạch nhập khẩu đạt 21,6 tỷ USD, giảm 7,5%. Điều này dẫn đến xuất siêu 1,7 tỷ USD, tăng đáng kể 94,9% so với năm trước.
Mặt hàng xuất khẩu:
- Hàng dệt may: 4,1 tỷ USD, giảm nhẹ 0,6%.
- Phương tiện vận tải và phụ tùng: 2,9 tỷ USD, tăng trưởng 16,1%.
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác: 2,7 tỷ USD, giảm 0,5%.
- Gỗ và sản phẩm gỗ: 1,7 tỷ USD, giảm 11,6%.
- Hàng thủy sản: 1,5 tỷ USD, giảm 11,2%.
- Điện thoại và linh kiện: 1,1 tỷ USD, tăng trưởng 12,8%.
Triển vọng:
Năm 2023, Nhật Bản đã thông qua Đạo luật sửa đổi Đạo luật thuế quan hải quan, có hiệu lực từ ngày 1/4/2023. Đạo luật này bao gồm các nội dung như gia hạn thời gian áp dụng thuế suất tạm thời, sửa đổi thuế suất đối với một số mặt hàng và thiết lập cơ chế đại diện về thủ tục hải quan.
Mặc dù xuất khẩu sang Nhật Bản giảm nhẹ trong năm 2023, nhưng Việt Nam vẫn có nhiều cơ hội để tăng cường xuất khẩu sang thị trường này, đặc biệt là các mặt hàng thực phẩm, rau quả, da giày, giấy và các sản phẩm công nghiệp khác. Sự phục hồi kinh tế của Nhật Bản và việc tận dụng hiệu quả Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) sẽ là những yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản trong tương lai.
Hà Lan
Hiện nay, Hà Lan là đối tác xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam trong khối Liên minh châu Âu (EU), trong đó, kim ngạch xuất khẩu năm 2023 đã đạt10,2 tỷ USD, tuy nhiên, con số này giảm nhẹ 1,8% so với năm trước.
Mặt hàng xuất khẩu:
Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Hà Lan bao gồm điện thoại và linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, giày dép, hàng dệt may, cà phê, hạt điều, thủy sản, túi xách, ví, vali, mũ, ô (dù).
Thủy sản là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang thị trường Hà Lan. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trong năm 2023, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Hà Lan đạt 173,1 triệu USD, giảm 35,5% so với năm 2022.
Triển vọng:
Mặc dù kim ngạch xuất khẩu sang Hà Lan giảm nhẹ trong năm 2023, nhưng thị trường này vẫn cho thấy tiềm năng tăng trưởng tốt cho hàng hóa Việt Nam. Với việc tận dụng hiệu quả Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA), Việt Nam có thể tiếp tục mở rộng xuất khẩu sang Hà Lan, đặc biệt là các sản phẩm nông sản, thủy sản và hàng hóa công nghiệp chất lượng cao.
Đối với mặt hàng thủy sản, để tiếp tục duy trì và phát triển thị trường Hà Lan, các doanh nghiệp Việt Nam cần thiết lập chuỗi sản xuất, chế biến đáp ứng các quy định của EU về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, chất lượng và tiêu chuẩn kỹ thuật. Bên cạnh đó, cần đa dạng hóa sản phẩm, chú trọng vào các sản phẩm giá trị gia tăng cao, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng Hà Lan.
Hong Kong (Trung Quốc)
Hình 6: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hồng Kông giai đoạn 2019-2023
Hồng Kông là một trong các thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt 11,2 tỷ USD, tuy nhiên, con số này giảm 12,5% so với năm 2022. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hồng Kông đạt 9,6 tỷ USD, giảm 11,9%, trong khi kim ngạch nhập khẩu đạt 1,6 tỷ USD, giảm 15,7%. Điều này dẫn đến xuất siêu 8 tỷ USD, giảm 11,2% so với năm trước.
Mặt hàng xuất khẩu:
- Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: 5,5 tỷ USD, giảm 5,8% so với năm 2022.
- Điện thoại và linh kiện: 1,4 tỷ USD, giảm 30,7%.
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác: 853,8 triệu USD, không thay đổi.
- Máy ảnh, máy quay phim và linh kiện: 340,5 triệu USD, tăng 2,8%.
- Hàng dệt may: 227 triệu USD, giảm 2,5%.
- Hàng thủy sản: 164,1 triệu USD, tăng 0,4%.
Triển vọng:
Năm 2023 chứng kiến sự sụt giảm trong kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với Hồng Kông. Tuy nhiên, Hồng Kông vẫn là thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, đặc biệt là đối với các sản phẩm điện tử và linh kiện. Sự phục hồi kinh tế của Hồng Kông và khu vực lân cận được kỳ vọng sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với hàng hóa Việt Nam trong tương lai.
Ấn Độ
Hình 7: Cơ cấu xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Ấn Độ năm 2023
Ấn Độ là thị trường xuất khẩu tăng trưởng mạnh nhất trong 10 đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt 14,4 tỷ USD, giảm nhẹ 4,7% so với năm 2022. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Ấn Độ lại tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 8,5 tỷ USD, tăng 6,8%, trong khi kim ngạch nhập khẩu giảm 17,4%. Điều này dẫn đến xuất siêu 2,6 tỷ USD, tăng ấn tượng 207,5% so với năm trước.
Mặt hàng xuất khẩu:
- Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: 1,9 tỷ USD, tăng 88,2% so với năm 2022.
- Điện thoại và linh kiện: 1 tỷ USD, giảm 31,9%.
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác: 913,9 triệu USD, tăng 13,6%.
- Sắt thép: 715,3 triệu USD, tăng 319,3%.
- Kim loại thường khác và sản phẩm: 628,5 triệu USD, giảm 6,4%.
Thách thức:
Ấn Độ đã tăng cường kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là đối với sắt thép, giày dép và xơ sợi, gây khó khăn cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc xin cấp giấy chứng nhận tiêu chuẩn.
Triển vọng:
Mặc dù gặp một số khó khăn về thủ tục, Ấn Độ vẫn là một thị trường tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam, đặc biệt là các sản phẩm điện tử, máy móc, thiết bị và sắt thép. Với sự tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2023, Ấn Độ hứa hẹn sẽ tiếp tục là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam trong thời gian tới.
Đức
Đức cũng là thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam tại châu Âu, tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu năm 2023 lại giảm mạnh 17,5% so với năm trước, đạt 7,4 tỷ USD.
Mặt hàng xuất khẩu:
Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Đức bao gồm điện thoại và linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, giày dép, hàng dệt may, cà phê. Trong đó, xuất khẩu cà phê sang Đức đạt 458,0 triệu USD, giảm 3,3% so với năm 2022.
Triển vọng:
Năm 2023, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Đức giảm mạnh do kinh tế Đức gặp nhiều khó khăn, lạm phát tăng cao, nhu cầu tiêu dùng giảm. Tuy nhiên, với việc tận dụng hiệu quả Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA), Việt Nam có thể đẩy mạnh xuất khẩu trở lại sang Đức trong tương lai, đặc biệt là các sản phẩm nông sản, thủy sản và hàng hóa công nghiệp chất lượng cao.
Thái Lan
Hình 8: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Thái Lan giai đoạn 2019-2023
Thái Lan là thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt 19 tỷ USD, tuy nhiên con số này giảm 12,1% so với năm 2022. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Thái Lan đạt 7,2 tỷ USD, giảm 4,3%, trong khi kim ngạch nhập khẩu đạt 11,8 tỷ USD, giảm 16,3%.
Mặt hàng xuất khẩu:
Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Thái Lan bao gồm:
- Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác: 1 tỷ USD, tăng 5,7%.
- Điện thoại và linh kiện: 924,7 triệu USD, giảm 8,2%.
- Dầu thô: 744,5 triệu USD, giảm 19%.
- Phương tiện vận tải và phụ tùng: 716 triệu USD, tăng 12,5%.
- Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện: 596,7 triệu USD, tăng 13,9%.
Triển vọng:
Năm 2023, Chủ tịch Quốc hội Việt Nam đã có chuyến thăm chính thức Thái Lan, mở ra chương mới trong quan hệ Việt Nam – Thái Lan với thương mại là lĩnh vực trụ cột quan trọng. Hai nước nhất trí hướng tới mục tiêu kim ngạch thương mại song phương đạt 25 tỷ USD thông qua chiến lược “Ba Kết nối”: Kết nối chuỗi cung ứng, kết nối các ngành kinh tế cơ sở và kết nối các chiến lược tăng trưởng bền vững.
Mặc dù kim ngạch xuất khẩu sang Thái Lan giảm nhẹ trong năm 2023, nhưng với mối quan hệ song phương tốt đẹp và những nỗ lực tăng cường hợp tác thương mại, Việt Nam có nhiều cơ hội để mở rộng xuất khẩu sang thị trường này trong tương lai.
Vương Quốc Anh
Vương quốc Anh với tổng kim ngạch thương mại hai chiều năm 2023 đạt hơn 7,1 tỷ USD, tăng 4,5% so với năm 2022. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Anh đạt hơn 6,3 tỷ USD, tăng 4,6%. Đây là mức tăng trưởng khả quan trong bối cảnh lạm phát cao tại Anh làm giảm sức mua.
Mặt hàng xuất khẩu:
Một số nhóm hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Vương quốc Anh có tăng trưởng tốt bao gồm:
- Giấy và các sản phẩm từ giấy: tăng 71%.
- Sản phẩm từ cao su: tăng 61%.
- Dây điện và dây cáp điện: tăng 60,5%.
- Phương tiện vận tải và phụ tùng: tăng 41%.
- Điện thoại và linh kiện: tăng 16%.
Thách thức:
Lạm phát cao tại Anh là một trở ngại lớn đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam có cơ hội tăng cường xuất khẩu các nhóm hàng như thực phẩm, rau quả, da giày, giấy, cao su, dây điện và dây cáp điện, điện thoại và linh kiện sang Vương quốc Anh do nhu cầu nhập khẩu rất lớn.
Triển vọng:
Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai-len (UKVFTA) đã tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại giữa hai nước. Với việc tận dụng hiệu quả UKVFTA và nắm bắt các cơ hội từ nhu cầu nhập khẩu lớn của Anh, Việt Nam có thể tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này trong tương lai.
Kết Luận
Năm 2023 cho thấy sự dịch chuyển trong cơ cấu thị trường xuất khẩu của Việt Nam. Trong khi xuất khẩu sang một số thị trường truyền thống giảm, các thị trường mới nổi lại cho thấy tiềm năng tăng trưởng đáng kể. Sự linh hoạt và khả năng thích ứng của các doanh nghiệp Việt Nam sẽ là chìa khóa để tận dụng các cơ hội và vượt qua thách thức trong năm 2024 và các năm tiếp theo.
